Rehabilitacja medyczna słuchu po operacji wszczepienia implantu jest wieloletnim procesem. Przez jej czas pacjent pozostaje pod opieką Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS – interdyscyplinarnego zespołu – psychologów, pedagogów, logopedów i inżynierów klinicznych. Zakres opieki jest bardzo szeroki: od pomocy specjalistów z zakresu rehabilitacji medycznej, przez edukację, po ustawienia procesora i kontrolę implantu.
Czas procesu terapeutycznego jest podzielony na kilka etapów. Pierwszym z nich jest aktywacja. Logopedzi i pedagodzy przygotowują pacjenta do podłączenia procesora. To moment, w którym dzięki wszczepionemu urządzeniu słyszy on pierwsze dźwięki i rozpoczyna trening słuchowy, aby w odpowiedni sposób oddziaływać na ośrodkowy układ nerwowy.
Miesiąc po aktywacji osoba implantowana przyjeżdża na wizytę kontrolną. Kolejne spotkanie ma miejsce po około pięciu miesiącach od aktywacji. Po takim czasie droga słuchowa w ośrodkowym układzie nerwowym zmienia się pod wpływem dźwięków docierających dzięki implantowi na tyle, że można wykonać dokładniejsze badania słuchu elektrycznego. Na ich podstawie przeprowadzamy optymalizację ustawień procesora mowy.
Pięć miesięcy po aktywacji inżynier kliniczny ustawia procesor, dopasowując parametry stymulacji do możliwości nerwu słuchowego i wyższych pięter drogi słuchowej. Na wczesnym etapie rehabilitacji praca drogi słuchowej nie jest jeszcze ustabilizowana. Określony bodziec może wywołać wrażenie bardzo głośnego dźwięku, a już po kilku minutach ten sam dźwięk może zostać odebrany jako cichy.
Efekty treningu słuchowego
Po włączeniu procesora droga słuchowa musi przywyknąć do zwiększonej ilości dźwięków – poprzez słuchanie pacjent musi ją niejako rozćwiczyć niczym zdrętwiałą rękę. Przy zdrętwieniu nawet delikatny dotyk powoduje ciarki. Kiedy rękę rozgimnastykujemy, dotyk nie jest już tak nieprzyjemny. Z drogą słuchową, która przez krótszy lub dłuższy czas była przynajmniej po części odcięta od świata dźwięków, jest podobnie. Dlatego opracowana przez nas metodologia przewiduje takie zmiany bodźcowania, które mają doprowadzić do względnej stabilizacji drogi słuchowej w ciągu ok. pięciu miesięcy.
Wykonujemy badania z tzw. wolnego pola, czyli diagnozujemy dźwiękiem, który jest rejestrowany przez mikrofon procesora mowy, przetwarzany i używany do pobudzenia nerwu słuchowego. Podczas tego badania sprawdzamy m.in., jak pacjent radzi sobie z dyskryminacją słów jednosylabowych w ciszy. Zakładamy, że po 5 miesiącach zaleconego treningu słuchowego w mniejszym lub większym stopniu rozumie on wyrazy czy zdania. Od tego, na ile jest w tym sprawny, zależy, jakie będzie nasze dalsze postępowanie – czy dajemy pacjentowi więcej czasu na ćwiczenie drogi słuchowej (jeśli zachodzi taka potrzeba, stosujemy silniejsze bodźce), czy też kończymy ten etap, by wykonać pogłębioną diagnostykę, a następnie skoncentrować się na dopracowaniu tzw. mapy, czyli zbioru parametrów, który wgrywamy do pamięci procesora dla poprawienia odbioru dźwięków. Jeśli z naszych wstępnych obserwacji wynika, że praca drogi słuchowej ustabilizowała się, wykonujemy serię badań obiektywnych i subiektywnych.
Sprawdzenie implantu to pierwsze badanie, jakie wykonujemy podczas wizyty kontrolnej.
Pomiar telemetryczny to badanie, podczas którego sprawdzamy przewodzenie w elektrodach implantu ślimakowego.
Rejestracja całościowego czynnościowego potencjału nerwu słuchowego – kolejne wykonywane przez nas badanie sprawdza kondycję i funkcjonalność nerwu, którym informacje o dźwięku płyną do ośrodkowej części drogi słuchowej.
Podczas tego badania na wybrane elektrody implantu podajemy impuls elektryczny, a na sąsiednich elektrodach rejestrujemy sygnał bioelektryczny, który jest miarą reakcji nerwu słuchowego na bodziec.
Zasada cross-checking
Telemetria i rejestracja całościowego czynnościowego potencjału nerwu słuchowego to badania obiektywne. Jak każde badania obarczone są pewnym ryzykiem błędu. Programowanie procesora mowy tylko na podstawie ich wyników nie zapewniłoby pacjentowi maksimum korzyści. Dlatego wyniki badania weryfikujemy przez porównanie go z wynikami innego.
Określenie funkcji narastania głośności to podstawowe badanie subiektywne. Pacjent proszony jest o określenie głośności podawanych bodźców.
Programowanie procesora
Na podstawie wyników badań inżynier kliniczny rozpoczyna ustawianie procesora. Za pomocą komputera połączonego z procesorem programuje on wewnętrzną pamięć urządzenia w taki sposób, aby przetwarzało ono dźwięki ze świata zewnętrznego na impulsy elektryczne, w sposób optymalny dla pacjenta. Nie jest to działanie rutynowe – każdy przypadek jest inny.
Nadzór specjalny
Ważne, aby programowanie procesora wykonywał specjalista z dużym doświadczeniem, który na podstawie analizy wyników badań jest w stanie ocenić działanie układu słuchowego w pobudzeniu elektrycznym. Podczas tej oceny specjalista może też wychwycić niewielki odsetek pacjentów, u których z różnych przyczyn rehabilitacja słuchu nie przebiega prawidłowo. Na każdym etapie obowiązuje nas tzw. system red flag. Jeśli mamy podejrzenie jakiejś nieprawidłowości, obejmujemy pacjenta specjalną opieką. Zlecamy mu m.in. dodatkowe badania, np. tomografię komputerową, która pozwala dokładnie ocenić położenie wiązki elektrod implantu w uchu wewnętrznym
Ogromna większość osób implantowanych po pięciu miesiącach od aktywacji odczuwa poprawę słyszenia i rozumienia. Kontrola ustawienia i programowanie procesora przez inżyniera klinicznego ma zwykle na celu precyzyjne dostrojenie protezy słuchu zarówno do charakterystyki złącza elektroda-neurony i ośrodkowego układu nerwowego, jak i indywidualnych potrzeb oraz preferencji pacjenta. Za ok. 4 miesiące (czyli 9 miesięcy od aktywacji) przy kolejnej wizycie kontrolnej można dokonać pierwszego podsumowania – wstępnej oceny skuteczności rehabilitacji medycznej.